NEDEN FALVERA’YI TERCİH ETMELİSİNİZ?
Bypass Yağlar Enerjiden Daha Fazlasıdır
Rasyonlara yağ ilavesi, yüksek verimli süt sığırlarının enerji ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılan yöntemlerden bir tanesidir. Yağlar enerji veren karbonhidratlara göre en az 2,5 kat daha fazla enerji içerirler. Rumende metabolize olmadıkları için rumen asidozu yaratma riskleri yoktur. Hatta bu riski ber taraf etmek amacıyla bir miktar kolay kullanılabilir karbonhidrat (şeker, nişasta gibi) yerine kullanılabilir. Bazı yağ tiplerinin enerji olarak rasyonlara katkı sağlamasının yanı sıra döl verimi üzerine de etkili oldukları yapılan bilimsel çalışmalarda ispat edilmiştir. Rasyonlarda uygun yağ tipi seçiminin yanı sıra, yağların ne zaman ve hangi miktarlarda kullanılması gerektiği iyi bilinmelidir. Son yıllarda ruminant hayvan rasyonlarında kullanım kolaylığı, rumen üzerine olumsuz etkisi olmamasi gibi nedenlerle by pass yağ kullanımı giderek artmış hatta neredeyse tek yağ kaynağı durumuna gelmiştir.
Neden Yağ Kullanırız?
Erken
laktasyon döneminde süt sığırlarının büyük bir kısmı gözle görülür
şekilde canlı ağırlık kaybederler. Çünkü yemler ile alınan enerji
miktarı, süt üretimi için ihtiyaç duyulan enerjiyi karşılamamaktadır.
Bunun neticesinde süt sığırları ihtiyaç duyulan enerjiyi vücut
depolarından özellikle yağlardan mobilize ederek karşılarlar. Çünkü
yağlar enerji yoğunluğunu arttırmak için kullanılabilecek en doğru
seçimdir. Yaklaşık 450 gr yağ, 1350 gr mısırın enerjisine eşdeğerdir.
Yağ ilavesinin avantajlarından bir tanesi de yüksek tahıl kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan asidozis ve laminitis gibi metabolik problemlerin önüne geçmesidir. Kaba yem kalitesinin arttırılması, yüksek süt verimli hayvanlarda dengeli bir rasyon oluşturmada ekonomik ve besleme yönünden bir denge yaratacaktır. Bununla birlikte kaliteli kaba yem bulunmadığı zamanlarda bypass yağlar, rumen asidozuna yol açmadan rasyonun enerji konsantrasyonunu artırabilmek için güvenli bir kaynak olarak kendilerine her zaman yer bulacaklardır.
Neden by-pass yağ kullanırız?
Hayvan beslemede ilk başlarda bitkisel ve hayvansal yağların bizzat kendileri kullanılmıştır. Son yıllarda ise bu durum yerini bypass yağlara bırakmıştır. Çünkü bypass yağlar oda ısısında katı olduklarından nakliye, depolama ve rasyona karıştırılma işlemlerinde, diğer yağlara göre daha avantajlı durumdadırlar. Bypass yağların hayvansal ve bitkisel yağlara göre tercihan kullanılmasına neden olan en büyük gerekçelerinden bir diğeri ise rumende aktivite göstermiyor olmalarıdır. Çünkü rumenden yağların aktivite göstermesi sonucunda özellikle selüloz sindirimi ile görevli bakteriler olumsuz etkikenmeye başlar ve ardından belirgin bir biçimde süt yağında düşme görülür. Rasyonda %2 oranında by pass edilmemiş bitkisel yağ kullanımı selüloz sindirimini ciddi anlamda düşürür.
Rumen Bypass Yağı Nedir Çeşitleri Nelerdir?
Rumen bypass veya korunmuş yağlar oda ısısında katı olan ve rumende aktivite göstermeyen yağlardır. By-pass yağlar 3 farklı çeşitte üretilmektedir.
- Hidrojenize yağlar: Yağ asitlerini hayvansal yağlardan (don yağı) hidrolize etmek ve kısmen hidrojenle birleştirip doyurarak granül hale getirerek sprey kurutma ile kurutma esasına dayanır.
- Ca sabunları: Kalsiyum sabunları bitkisel yağların, daha doğrusu yağı oluşturan yağ asitlerinin, kalsiyum oksit ile reaksiyona girerek çözünemeyen kalsiyum sabunları oluşturması ile elde edilir. Elde edilme prensibi geleneksel olarak temizlikte kullandığımız sabun ile aynıdır. Geleneksel sabun üretiminde yağ asitleri kalsiyum yerine sodyum ya da potasyum ile reaksiyona sokulmaktadır. By-pass yağ üretiminde en yaygın kullanılan yağ, hayvanlar üzerindeki pozitif etkileri ve dünyada yaygın olarak bulunan palm yağıdır.
- Fraksiyonize yağlar: Palm yağının yüksek basınç altında hidrolize edilmesi ile elde edilir.
Bypass yağlardaki iyot seviyesi doymamışlığın bir göstergesidir bu oran farklı bypass yağ kaynaklarına göre değişir;
Hidrojenize: %14-31
Fraksiyonize: %13-20
Ca sabunu: -
By-pass yağların enerji içeriği nasıldır?
By-pass yağlarda enerji değeri yağın tipine ve yağ asiti içeriğine göre değişir. Bu değişkenliğin ana nedeni yağ sindirimi ile alakalıdır. Yapılan birçok araştırmada, bir yağ asiti olan stearik asit miktarının artması ile yağların sindiriminin düştüğü dolayısıyla da enerji içeriğinin düştüğü ortaya konmuştur. Bitkisel yağlardan palm yağı, hayvansal kaynaklı yağlara göre çok daha az düzeyde stearik asit içerir. Rumen bypass yağlar içerisinde, uzun zincirli yağ asitlerinin Ca tuzları en yüksek bağırsak sindirilebilirliğine sahip bypass yağlardır. Öte yandan Ca tuzu bypass yağlar, kalsiyum içeriği nedeniyle diğer yağlar ile kıyasla daha az yağ ihtiva eder. Bununla birlikte bu yağların sindirilebilirliği diğer yağlardan daha yüksek olduğundan bir birim yağın getirdiği net enerji miktarı diğer yağlardan çok daha yüksektir.
Yağ Asitleri Göz Önünde Bulundurulmalıdır
Yağlar 3 adet yağ asidinin gliserol ile yaptıkları bileşikledir. Rasyonlarda yağ kullanımında en enerjini en çok sağlandığı yer yağın bileşimine giren yağ asitleridir. Resim 1 de bazı yağ asitleri görülmektedir.
Bazı yağ asitlerinin doymuşluk durumu
Doymuş Yağ Asitleri | Doymamış Yağ Asitleri |
Bütürik Asit (4:0) | Palmitoleik Asit (16:1) |
Kaproik Asit (6:0) | Oleik Asit (18:1) |
Kaprilik Asit (8:0) | Linoleik Asit (18:2) |
Kaprik Asit (10:0) | Linolenik Asit (18:3) |
Laurik Asit (12:0) | Araşidonik Asit (20:4) |
Miristik Asit (14:0) | |
Palmitik Asit (16:0) | |
Steraik Asit (18:0) bbb |
Tablo 1: Bazı yağ asitlerinin doymuşluk durumu
Yağ kullanımının ana amacı enerji sağlamaktır ve bu sebeple yüksek süt verimi sağlanan hayvanlarda yağ asitlerinin emilimi ve verimi artırması konusu gün geçtikçe önem kazanmaktadır. Ruminantlardaki yağ metabolizması oldukça komplekstir. Bu nedenle süt verimi, üreme performansı ve diğer metabolik hastalıklar için hangi yağ asidine ne kadar ihtiyaç duyulduğu henüz tam olarak belirlenemese de yağ asitleri ile ilgili bilinen bazı gerçekler vardır;
- Bitkisel yağlar hayvansal yağlardan çok daha değerlidir.
- Hayvansal yağlar doymuş yağ asitlerince özellikle stearik asit açısından oldukça zengindir. Stearik asit ise yağ sindirimini olumsuz yönde etkiler.
- Hayvansal yağlar ile kıyaslandığında bitkisel yağlar çok daha düşük düzeyde stearik asit içerirken yüksek oranda linoleik ve linolenik asit gibi kilit yağ asitlerini içerir.
Tat
Her bypass yağ kaynağının kendine has kokusu vardır. Ca tuzları kısmen sert ve acımsı bir kokuya sahiptir. Ancak son yıllarda üretilen Ca sabunu ya da tuzu by – pass yağlarda bu tat ve koku sorunu çok büyük ölçüde giderilmiştir. Öyleki bir kaç günlük yağa alıştırma dönemi sonunda hayvanlara rahatça tüketir Bu nedenle hayvanlara direkt verilmeden önce adaptasyon sürecinden geçirilerek hayvanlara verilmeleri gerekir. Ca sabunlarının diğer yağ kaynaklarına göre avantajları oldukça açıktır.